Ο άγιος μάρτυς και ομολογητής Θεόφιλος ο Νέος
(30 Ιανουαρίου)

Πολλά παραδείγματα αδελφικών σχέσεων, στενής συνεργασίας κι υπέροχης αυτοθυσίας συναντάμε στην ιστορία και ζωή διαφόρων λαών.

Αυτά όμως που βρίσκουμε στην πορεία του λαού της Ελλάδος και της Κύπρου ξεπερνούν κάθε δυνατή φαντασία και περιγραφή.

Από τα πανάρχαια χρόνια η ομοφροσύνη και αλληλεγγύη των κατοίκων των δύο αυτών τμημάτων του Ελληνισμού υπήρξε ενιαία και ζηλευτή.

Κοινή παρουσιάζεται η τύχη τους. Κοινή κι η ιστορία και ο πολιτισμός τους. Και δικαιολογημένα.

Ο ίδιος λαός είναι που κατοικεί και στα δύο αυτά μέρη. Αυτή την αλήθεια μαρτυρεί και διακηρύττει τόσον η γλώσσα και Θρησκεία, και ζωή των κατοίκων τους, όσον κι οι περιπέτειες τους.

Ένα περιστατικό, εξαιρετικά συγκινητικό μεταξύ τόσων άλλων είναι και τούτο, που συνέβη στα μεσοβυζαντινά χρόνια (642-1071 μ.Χ.) με ήρωα, μάρτυρα και ομολογητή τον άγιο Θεόφιλο τον Νέο. Γι' αυτόν κι οι γραμμές που ακολουθούν.

Ο ομολογητής Θεόφιλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην πάλαι ποτέ βασιλίδα των πόλεων και πρωτεύουσα της Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη. Οι γονείς του πιστοί και ενάρετοι χριστιανοί φρόντισαν να δώσουν στο παιδί τους από την βρεφική του ηλικία την ανάλογη χριστιανική μόρφωση και ανατροφή. Οδηγό τους και σε τούτο το σημείο έβαλαν οι πιστοί γονείς του θείου αποστόλου τα θεόπνευστα λόγια. "Οι πατέρες εκτρέφετε τα τέκνα υμών, εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου". (Έφεσ. στ', 4).

Και το αποτέλεσμα των προσπαθειών τους Θαυμαστό. Μεγαλωμένος ο Θεόφιλος με του Χριστού τα λόγια και με πρότυπο την όλη ζωή των γονιών του ξεχωρίζει από τους συνομήλικές του από τα παιδικά του χρόνια. Αυτό γίνεται συχνά. Το παράδειγμα των γονιών παίζει πάντα βασικό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών.

Τι ευλογία θα ήταν, αν την αλήθεια αυτή είχαν συνέχεια μπροστά στα μάτια τους οι γονείς. Ειδικά σήμερα που οι ποικίλοι πειρασμοί έχουν αυξηθεί υπερβολικά, η προσεκτική ζωή των γονιών πολλά κακά θα είχε προλάβει.

Πολλοί φυσικά και τότε οι πειρασμοί και του πονηρού οι παγίδες. Με τα όπλα όμως της προσοχής και προσευχής το παιδί μεγάλωνε ανάλογα, ώστε από πολύ νωρίς να αξιωθεί να ανέλθει και στο αξίωμα του μέλους της συγκλήτου και να είναι από όλους πρόσωπο σεβαστό. Αυτό έγινε την εποχή που στον αυτοκρατορικό θρόνο της βασιλίδος των πόλεων βρισκόντουσαν οι ορθόδοξοι βασιλείς Κωνσταντίνος και Ειρήνη, η δε Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν διηρημένη διοικητικά σε επαρχίες που ονομαζόντουσαν Θέματα. Μια τέτοια Επαρχία -Θέμα- ήταν κι η Επαρχία των Κιβυρραιωτών από την πόλη της Καρίας τα Κίβυρρα. Οι κάτοικοι του θέματος αυτού ήταν περίφημοι ναυτικοί κάτω από τις διαταγές και την καθοδήγηση των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Γι' αυτό και εις τον στόλο των Κιθυρραιωτών είχε ανατεθεί τότε η επιτήρηση και φύλαξη των θαλασσών της Μεσογείου και ιδιαίτερα της θαλάσσιας οδού που διέρχεται μεταξύ Κιλικίας και Κύπρου. Οι Άραβες - Σαρακηνοί και το Ισλάμ τούτο τον καιρό αλώνιζαν κυριολεκτικά αυτά τα μέρη. Ως στρατηγός των Κιβυρραιωτών είχεν ορισθεί την εποχή αύτη ο Θεόφιλος που διακρινόταν για τον πατριωτισμό και την γενναιότητα του.

Το έτος 800 μ.Χ. όπως αναφέρει στη χρονογραφία του ο άγιος Θεοφάνης που ήταν ηγούμενος της μονής του Μεγάλου Αγρού - η μονή βρισκόταν στην περιοχή Κων/πόλεως - η αυτοκράτειρα Ειρήνη στον Θεόφιλο είχεν αναθέσει την ευθύνη να παρακολουθεί τον αραβικό στόλον που έγινε ο κακός δαίμων της Κύπρου. Ο Θεόφιλος είχε μαζί του ακόμη δύο στρατηγούς για να τον βοηθούν. Κι αυτοί είχαν δώσει τον λόγο τους, ότι ποτές δεν θα εγκατέλειπαν τον αρχηγό, αλλά μαζί του θα ήταν έτοιμοι και να συναποθάνουν. Πόσον εύκολα μερικές φορές οι άνθρωποι δίνουμε υποσχέσεις. Αλλά και, πόσο ευκολότερα τις ξεχνούμε.

Ένα πράγμα αξίζει εδώ πολύ να προσεχθεί. Η χειρονομία της Αυτοκράτειρας Ειρήνης. Σαν υπεύθυνη αρχόντισσα της μητέρας αυτοκρατορίας φροντίζει με κάθε τρόπο για την ασφάλεια της θυγατρός Κύπρου, ενός πολύτιμου τμήματος της Βυζαντινής μας αυτοκρατορίας που κινδύνευε κάθε στιγμή και ώρα από τις επιδρομές των βαρβάρων Σαρακηνών.

Όταν το Βυζαντινό ναυτικό με αρχηγό τον Θεόφιλο έφθασε στα Μύρα της Λυκίας, όλοι οι στρατηγοί παρέκαμψαν το ακρωτήριο των Χελιδονιών και προχώρησαν να εισέλθουν στον κόλπο της Αττάλειας. Οι Άραβες, αφού ξεκίνησαν από την Κύπρο, εκμεταλλευόμενοι τον καλό καιρό και την υπάρχουσα γαλήνη περιεφέροντο ήσυχοι στο πέλαγος μεταξύ Κύπρου και Μ. Ασίας. Κάποια στιγμή που οι στρατηγοί των Βυζαντινών τους είδαν να κινούνται ήσυχοι και ανενόχλητοι παρετάχθησαν και ετοιμάσθηκαν να τους αντιμετωπίσουν. Ο αρχηγός μάλιστα των Κιβυρραιωτών Θεόφιλος, άνδρας ρωμαλέος και πολύ ικανός, στο αντίκρυσμα των Σαρακηνών, έλαβε το θάρρος και προχώρησε με το πλοίο του μπροστά από τον στόλο και με όλη τη δύναμη κτύπησε τον εχθρό. Η επίθεση στην αρχή είχε μεγάλη επιτυχία. Οι εχθροί κτυπημένοι από όλες τις πλευρές τα έχασαν και ετοιμάζονταν να παραδοθούν. Όταν όμως οι συστρατηγοί είδαν την ανδρεία του Θεόφιλου και αντιλήφθησαν τις διαθέσεις των Αράβων, ζήλευσαν τη δόξα του και αφού τον εγκατέλειψαν έφυγαν από τη ναυμαχία. Ο Θεόφιλος όμως αλύγιστος συνέχισε τον αγώνα για πολύ χρόνο και όταν ακόμη έμεινε μόνος με τους ναύτες που ήταν στον δρόμωνά του. Δυστυχώς επειδή τα πλοία των Σαρακηνών ήταν πολύ περισσότερα, περικυκλώθηκε από αυτά και στο τέλος συνελήφθηκε αιχμάλωτος.

Τι μεγάλο κακό αλήθεια η ζήλια! "Φθόνος ουκ είδε προτιμάν το συμφέρον" λέγει κι ο Μέγας Βασίλειος. Ο γενναίος Θεόφιλος μετά τη σύλληψη του με τα χέρια δεμένα πισθάγκωνα οδηγήθηκε μπροστά στον αρχηγό των Σαρακηνών, τον τρομερό Χαλίφη της Βαγδάτης Αρούν Αλ Ρασίντ. Ο τρομερός χαλίφης στο αντίκρισμα του παλικαριού θαύμασε τη λεβεντιά που έβλεπε στην προσωπικότητα του κι αμέσως σκέφθηκε πώς, αν με τον τρόπο του κατόρθωνε να πείσει το παλικάρι να τον ακολουθήσει θα πετύγχανε την πιο μεγάλη νίκη. Με προσποιητή λοιπόν ευγένεια, όταν ο Θεόφιλος πλησίασε άρχισε να του κάνει διάφορες προτάσεις, με την υπόσχεση να του χαρίσει διάφορες δωρεές. Σ' όλες αυτές τις προτάσεις του Βάρβαρου χαλίφη ο πιστός και άκαμπτος χριστιανός επέδειξε όλο το μεγαλείο του χαρακτήρα του.

Στην πρόταση εξαναγκασμού να εγκαταλείψει τη θρησκεία του και να ασπασθεί τον μωαμεθανισμό ο πιστός Θεόφιλος όχι μόνο αρνήθηκε αλλά και έφτυσε στο πρόσωπο των ανθρώπων του Ρασίντ λέγοντας- Η χριστιανική θρησκεία είναι η αποκάλυψη Αυτού του Θεού που έγινε δια του Ιησού Χριστού και με την οποία ο κάθε πιστός επιτυγχάνει όχι μόνο την ευτυχία αλλά και την αιώνια σωτηρία του. Στην επιμονή του Αρούν Αλ Ρασίντ, ότι ο μωαμεθανισμός είναι η θρησκεία που απεκάλυψε ο Θεός στον άνθρωπο δια του προφήτου του Μωάμεθ, ο Θεόφιλος δεν δυσκολεύθηκε να χλευάσει την άθεη πίστη και να ειρωνευτεί τους κρατούντες και υβριστές του.

Την άρνηση του ο ομολογητής πλήρωσε με ένα σωρό ύβρεις και εξευτελισμούς και παραμονή σε σκοτεινή και πολύ ανθυγιεινή φυλακή επί τετραετία ολόκληρο. Κατά το μακρύ αυτό διάστημα παρά τα συχνά και ανείπωτα βασανιστήρια των κρατούντων ο πιστός χριστιανός και αλύγιστος ομολογητής έμεινε σταθερός και άκαμπτος. Μπροστά στα μάτια του έχει πάντα τα λόγια Αυτού του Κυρίου μας. "Μη φοβηθήτε από των αποκτεννόντων το σώμα, την δε ψυχήν μη δυναμένων αποκτείναι" (Ματθ. Γ, 28). Αλλά και τα άλλα του μεγάλου Αποστόλου. "Ουκ άξια τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι, εις ημάς" (Ρωμ. η', 18). Δηλαδή μη φοβηθείτε από εκείνους που θανατώνουν το σώμα δεν έχουν όμως τη δύναμη να θανατώσουν την ψυχή. Αυτά που υποφέρουμε σ' αυτή τη ζωή δεν είναι τίποτε αν τα συγκρίνουμε προς τη δόξα που μέλλει να μας φανερωθεί και να δοθεί κάποια μέρα σε μας. Με οδηγό τούτα τα λόγια και συντροφιά την προσευχή και τη βαθιά του πίστη περνά τις ήμερες και τις ώρες του στη φυλακή με το μυαλό του δοσμένο στην άπειρη αγάπη του Σωτήρος Χριστού που υπόσχεται και λέγει: "Τέκνον ούδ' μη σε άνω ού ού μη σε εγκαταλείπω". Παιδί μου, δεν θα σε αφήσω, ποτέ δεν θα σε εγκαταλείψω. Μείνε μόνο κοντά μου. Κοντά μου και "πιστός μέχρι θανάτου". Πιστός μέχρι θανάτου περνά κι ο Θεόφιλος τις ήμερες του στη βρώμικη φυλακή του βάρβαρου Σαρακηνού.

Τέσσερα χρόνια μαρτυρικής ζωής πέρασε ο αλύγιστος χριστιανός αγωνιστής. Μια μέρα που οι βάρβαροι είχαν το μπαϊράμι τους έφεραν στη γιορτή τους και τον πιστό Θεόφιλο κι άρχισαν ενας-ένας να τον προτρέπουν να απαρνηθεί την πίστη του, να ασπασθεί τη θρησκεία τους και να γιορτάσει μαζί τους. Ο Θεόφιλος σε όλες τις προτάσεις τους αυτές έδινε μια απάντηση.

- Γεννήθηκα χριστιανός. Μεγάλωσα χριστιανός. Θα πεθάνω χριστιανός.

Στην απάντηση του αυτή ύβρεις και κτυπήματα δεχόταν από των βαρβάρων τα πλήθη. Κάποια στιγμή που οι αρχηγοί των βαρβάρων άρχισαν να υβρίζουν και να βλασφημούν το άγιο όνομα του Λυτρωτή μας, ο Θεόφιλος δεν κρατήθηκε αλλά ανταπέδωσε την ύβρη για τη θρησκεία τους και τα πιστεύω τους. Η θαρραλέα του Θεόφιλου στάση και απάντηση είχε σαν αποτέλεσμα να οδηγηθεί αυτός στη μέση του διασκεδάζοντος πλήθους και να δεχθεί τον δια ξίφους θάνατο. Έτσι έκλεισε η ζωή του αδούλωτου χριστιανού. Τούτο σημειώνει ο άγιος Θεοφάνης: "Την δια ξίφους τιμωρίαν υπομείνας, μάρτυς άριστος ανεδείχθη".

Το λείψανο του γενναίου ομολογητού και νέου μάρτυρος Θεοφίλου οι κατοικούντες εκεί χριστιανοί το παρέλαβαν με βαθύ σεβασμό και το κήδεψαν με κάθε τιμή και ευλάβεια. Η μνήμη του ακλόνητου χριστιανού τιμάται από μεν την Ανατολική Εκκλησία την 30ή Ιανουαρίου, από δε τη Δυτική την 22α Ιουλίου. Για την αγάπη της μάνας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας προς τη θυγατέρα Κύπρο επεστρατεύθη ο αθλητής, "Κρίμασιν οις οίδε Κύριος" η ναυμαχία είχε το θλιβερό αποτέλεσμα. Με μια άρνηση της πίστης ο Θεόφιλος θα μπορούσε να γλυτώσει τη ζωή του. Ο αλύγιστος όμως αγωνιστής προτίμησε να εφαρμόσει του θείου Διδασκάλου τα λόγια που σημειώνει ο ιερός Ευαγγελιστής της Αποκαλύψεως. "Γίνου πιστός άχρι θανάτου και δώσω σοι τον στέφανον της ζωής". (Αποκάλ. β' 10). Κι έμεινε πιστός μέχρι θανάτου.

Τι ευλογία τα λόγια αυτά να γινόντουσαν και για μας και τη σημερινή νεολαία σύνθημα ζωής!

Άγιε Θεόφιλε, πρέσβευε υπέρ ημών.
Απολυτίκιο
Ήχος γ'.

Θείας πίστεως...

Την φιλότητα. προς τον Δεσπότην, καθυπέγραψας, τω αίματί σου, και την πλάνην εναπέπνιξας, άγιε, ημισελήνου γενναίω φρονήματι, ανακηρύξας Χριστού την θεότητα- όθεν είληφας, Θεόφιλε παμμακάριστε, το στέφος των μαρτύρων εκ Κυρίου σου.

Κοντάκιο
Ήχος α'.

Τον τάφον σου Σωτήρ...

Θαλάσσης νοητής, διαπλεύσας το κύτος, λιμένα ουρανού, εις κατάπαυσιν εύρες, Θεόφιλε ένδοξε, ως περ ναύς χριστοσφράγιστος, πλάνην Άγαρ δε, εκμυκτηρίσας εμφρόνως, ωμολόγησας, τήν του Δεσπότου σου πίστιν, μαρτύρων αγλάισμα.

Μεγαλυνάριο

Χαίροις της νηός της Δεσποτικής, θείας Εκκλησίας, ο τιτλούχος ο θαυμαστός, ήπερ εχαρίσω, την νίκην μαρτυρίου, ξιφοτμηθείς γενναίως, θείε Θεόφιλε.
 

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ