ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΡΙΩΔΙΟΥ

 
 ΠΕΡΙ ΕΙΚΟΝΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

Κανείς άνθρωπος δεν είδε ούτε μπορεί να δει τον Θεό Πατέρα γίνεται γνωστός μόνο μέσα από τις εικόνες Του και ιδιαίτερα από την κατ' εξοχήν εικόνα Του, τον Υιό του, «ος εστίν εικών του Θεού» (Β' Κορ. δ', 4). Ή προσκύνηση των Αγίων Εικόνων του Χριστού, της Παναγίας και των Αγίων είναι δόγμα της Εκκλησίας μας και διακηρύχθηκε το 787 στην Ζ' Οίκ. Σύνοδο (νίκη κατά της Εικονομαχίας). Ή Ορθόδοξη Εκκλησία δίδει μεγάλη σημασία στην Εικόνα, διότι μία Εικόνα δεν είναι απλώς μία παράσταση ή ένας ζωγραφικός πίνακας. Μία Εικόνα είναι τιμητικό αντικείμενο, αναπόσπαστο μέρος της Λειτουργίας και μία εστία πραγματικής παρουσίας. Μία παρουσία όμως όχι με την έννοια με την οποία το ψωμί και το κρασί, (μετά τον καθαγιασμό), είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Μία Εικόνα π.χ. του Χριστού, δεν είναι με αύτη την έννοια ο Χριστός, αλλά υπάρχει ένας μυστηριακός (μυστικός) σύνδεσμος μεταξύ του Χριστού καί της Αγίας Εικόνας Του. Με τη δύναμη της θείας Χάρης, μία Εικόνα συμμετέχει σε κάτι το όποιο μπορεί κάλλιστα να προσδιοριστεί με τις λέξεις του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, «ως αι ένέργειαι του Χριστού, ως ή ενεργός δύναμις του Θεού, εργαζομένη δια την σωτηρία μας».
Γι' αυτό ή αγιογράφηση μιας Εικόνας θεωρείται πράξη ιεροτελεστίας. Το ξύλο διαλέγεται καί ευλογείται, τα χρώματα ευλογούνται, ο άνθρωπος πού επιθυμεί να αγιογραφήσει προετοιμάζεται με νηστεία, με εξομολόγηση και Θεία

Κοινωνία. Κατά τη διάρκεια της εργασίας του τηρεί ορισμένους ασκητικούς κανόνες: εμβάθυνση στο βίο του Αγίου, προσευχή, σιωπή, εγκράτεια κ.λπ. Έτσι με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος ή εικόνα γίνεται κάτι περισσότερο από ζωγραφική. Είναι φορτισμένη και εμποτισμένη με τη θεία Χάρη, αλλά και συνδεδεμένη με το συγκεκριμένο Άγιο πού παριστάνει.
Κανονικά, μόνο μ' αυτές τις προϋποθέσεις και «προδιαγραφές» μπορεί κανείς να αγιογραφεί. Διαφορετικά, δεν έχει «δικαίωμα»! Διότι δυστυχώς έχουμε φθάσει στο σημείο να αγιογραφούν, (διάβαζε ζωγραφίζουν), εικόνες για τους Ορθοδόξους, άνθρωποι άπιστοι ή και αντίχριστοι, εκμεταλλευτές της πίστεως των Χριστιανών. Και οι Χριστιανοί δυστυχώς συμβιβάζονται μ' αυτή την κατάσταση! Διότι είναι αδιανόητο αυτό πού συμβαίνει μερικές φορές: να κατασκευάζουν π.χ. το Άγιο Ποτήριο στο εργαστήριο της επιχειρήσεως με σορτς, καπνίζοντας, ακούγοντας στο ραδιόφωνο ποδόσφαιρο και κατά διαστήματα βλασφημώντας, διότι ο διαιτητής αδικεί την ομάδα τους!!!
Χάρη του λατρευτικού ήθους και του Ορθόδοξου τρόπου προσεγγίσεως του θέματος, πρέπει να καταλάβουμε ότι οι ιερές Εικόνες αγιογραφούνται από αγιογράφους πού πιστεύουν, πού γνωρίζουν την αποστολή τους και επιθυμούν να τηρούν τις προϋποθέσεις και τους περιορισμούς πού επιβάλλονται ή απορρέουν από την τέχνη αυτή. Είθε κάποτε:
α. Να μάθουμε όλοι μας που θα δίνουμε τις παραγγελίες μας για την αγιογράφηση της βυζαντινής Εικόνας πού επιθυμούμε να αποκτήσουμε.
β. Ή Διοικούσα Εκκλησία να ελέγξει και να ρυθμίσει το θέμα αυτό, όπως ελέγχει και το λειτούργημα της Ίερωσύνης, ώστε να μην μπορεί ο οποιοσδήποτε να προσέρχεται σ' αυτό το «επάγγελμα».
Είναι καλό να χρησιμοποιεί κανείς μόνο Βυζαντινού τύπου Εικόνες από πιστούς αγιογράφους. Αυτές εναρμονίζονται με το πνεύμα της Όρθόδοξης Εκκλησίας μας. Αυτές, με τα αναστάσιμα και φωτόμορφα πρόσωπα των Αγίων, μας βοηθούν πνευματικά και αναγωγικά μας κατανύσσουν.
Ή Βυζαντινή αγιογραφία είναι τέχνη λειτουργική και μία τέτοια αγιογραφία βελτιώνει επιτυχημένα και ύποβοηθεί τους σκοπούς και τα αποτελέσματα πού έχει ή λατρεία μας.
Οι Ιερές Εικόνες πού έχουν φιλοτεχνηθεί με την αναγεννησιακή δυτική τεχνοτροπία, δε συμφωνούν με το ορθόδοξο κατανυκτικό και ασκητικό πνεύμα και δεν εκφράζουν πνευματικά την ποιότητα των Αγίων της Όρθοδοξίας μας. Γι' αυτό δεν πρέπει να προτιμώνται ούτε για τους Ί. Ναούς ούτε για τα εικονοστάσια μας, έστω και αν είναι έργα τέχνης ή αριστουργήματα,
Ό λαός μας θεωρεί μερικές εικόνες θαυματουργές. Είναι δυνατόν εικόνες να κάνουν θαύματα;
Μερικοί αποδίδουν τα θαύματα αυτά όχι στις εικόνες, αλλά στην πίστη των ανθρώπων πού προσεύχονται μπροστά τους. Το ότι ή πίστη θαυματουργεί δεν υπάρχει αμφιβολία. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι μερικές Εικόνες δεν μπορούν να έχουν αυτές οι ίδιες θαυματουργική Χάρη. Αυτό δεν είναι καθόλου παράδοξο και μάλλον φυσικό θεωρείται από τους πιστούς - οι άπιστοι όλα τα θεωρούν παράδοξα και ανύπαρκτα - για τον έξης λόγο:
Το θαυματουργικό χάρισμα πού έδωσε ο Κύριος στους Μαθητές Του, βλέπουμε ότι δεν περιορίζεται στους ίδιους τους Αποστόλους, αλλά και στη σκιά τους! Το λέει καθαρά ή Άγία Γραφή (Πράξ. ε', 12-15). Έφερναν τα φορεία των ασθενών στο δρόμο πού θα περνούσε ο Απόστολος Πέτρος, ώστε, έστω και ή σκιά του να πέσει επάνω τους, για να τους θεραπεύσει! Ακόμη και τα μανδήλια του Αποστόλου Παύλου ριπτόμενα στους ασθενείς ή στους δαιμονισμένους, τους εθεράπευον! (Πράξ. ιθ', 12). Και όπως αντιλαμβάνεται
ο καθένας, αυτό ήταν εύνοια του Θεού όχι προς τα μανδήλια, αλλά προς τους Αποστόλους, των οποίων ή θαυματουργική τους δύναμη έφθανε μέχρι τη σκιά ή τα μανδήλια τους.
Εάν λοιπόν ο αγιογράφος ήταν άγιος άνθρωπος, γιατί τα έργα των χειρών του με τη χάρη και του εικονιζόμενου Αγίου Προσώπου να μην έχουν θεία Ευλογία και χαρίσματα μεταξύ των οποίων και το θαυματουργικό χάρισμα; Επομένως, είναι δυνατόν Εικόνες να κάνουν θαύματα και υπάρχουν τέτοιες θαυματουργές Εικόνες.

ΔΕΥΤΕΡΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Την ημέρα αύτη εορτάζεται ή μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσ/νίκης, ο όποιος υπήρξε κορυφαίος διδάσκαλος των Ορθόδοξων Δογμάτων, άκαταγώνιστος πολέμιος των κακοδοξιών και κήρυκας της θείας Χάριτος. Ή χάρη του Θεού, σαν ενέργεια προς σωτηρία του ανθρώπου, είναι άκτιστη. Την άκτιστη Χάρη μπορούμε μόνο να την αισθανόμαστε και να την ζούμε, όπως περίπου μπορούμε να αισθανόμαστε και να ζούμε την παρουσία ενός αγίου Γέροντος. Ή Χάρη του Θεού προσεγγίζει τον άνθρωπο με τα Μυστήρια της Εκκλησίας, αλλά ζητεί και ανταπόκριση τότε καθίσταται ενεργός και καρποφορεί... Από μικρός ο άγιος Γρηγόριος ανατράφηκε στα ανάκτορα της Κων/πόλεως, μορφώθηκε αναλόγως και στη συνέχεια ασκήτευσε στο Αγιο Όρος. Παρευρέθηκε στίς Συνόδους πού έγιναν στην Κων/πολη το 1341 κατά του Βαρλαάμ και το 1347 κατά του όμόφρονος του Βαρλαάμ, Ακίνδυνου. Στις Συνόδους αυτές αγωνίσθηκε γενναιότατα υπέρ της Ορθοδοξίας. Το 1346 έγινε Αρχιεπίσκοπος Θεσ/νίκης για 13 χρόνια και σε ηλικία 63 ετών το 1359 κοιμήθηκε, αφού έγραψε πάρα πολλά συγγράμματα. Το Ιερό του Λείψανο σώζεται στον ομώνυμο Μητροπολιτικό Ναό Θεσ/νίκης. Τον προβάλλει λοιπόν ή Εκκλησία κατά τη δεύτερη αυτή Κυριακή, ως συνέχεια και επέκταση της προηγούμενης, σαν ένα είδος δεύτερης «Κυριακής της Όρθοδοξίας», διότι ή νίκη του θείου Γρηγορίου κατά των αιρετικών δοξασιών των Δυτικών, θεωρήθηκε ως νίκη ανάλογη με τη νίκη κατά των εικονομάχων.

ΤΡΙΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ
(Της Σταυροπροσκυνήσεως)

Την Κυριακή αύτη πού βρίσκεται στο μέσο της Σαρακοστής, ή Εκκλησία μας προβάλλει την προσκύνηση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Επειδή ή σωματική αδυναμία από τον αγώνα της νηστείας μας περικυκλώνει και ή δυσκολία αυξάνει, ή Άγία μας Εκκλησία προβάλλει σήμερα στο μέσο του δρόμου της νηστείας σαν βοήθεια μας τον Πανάγιο Σταυρό, τη χαρά του κόσμου, των πιστών τη δύναμη, των αμαρτωλών την ελπίδα.
Προσκυνώντας λοιπόν τον Τίμιο Σταυρό λαμβάνουμε χάρη και δύναμη για να τελειώσουμε τον αγώνα της νηστείας ψάλλοντας: «Τον Σταυρόν σου προσκυνούμεν Δέσποτα και την αγίαν σου Άνάστασιν δοξάζομεν».
Όποιος δεν αισθάνεται και δε ζητά αυτή τη δύναμη του Τιμίου Σταυρού, γίνεται δυστυχώς θύμα των «επιτηδείων». Αντιθέτως, οποίος την αισθάνεται, φέρει τον Τίμιο Σταυρό στο στήθος του, κάνει σωστά το σταυρό του, και δεν πέφτει στον πειρασμό να καταφύγει στα μέντιουμ, στους μάγους, ή σ' οποίον επαγγέλλεται «σωτηρία και λύτρωση» με τρόπο διάφορο από αυτόν πού υποδεικνύει ο Χριστός και ή Εκκλησία Του.
Στον καθορισμό της εορτής πιθανόν να συνετέλεσε και ή κατά την 6η Μαρτίου σημειούμενη στα Μηναία ανάμνηση της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού. Σημειώνεται ότι κατά το τυπικό του Αγίου Σάββα, προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού γίνεται όχι μόνο την Κυριακή, αλλά και τη Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή της εβδομάδας πού ακολουθεί.

ΤΕΤΑΡΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Σήμερα εορτάζεται ή μνήμη του Αγίου Ιωάννου, συγγραφέα της «Κλίμακος», πού υπήρξε κήρυκας της μετανοίας και της νηστείας. Γεννήθηκε στην Παλαιστίνη γύρω στο 523 και από μικρός άρχισε τους ασκητικούς αγώνες. Έγινε Ηγούμενος της Ί. Μονής του Σινά και συνέγραψε τριάκοντα λόγους, των οποίων ό καθένας αναφέρεται σε μία αρετή, από τις ευκολότερες προς τις δυσκολότερες, αναβιβάζοντας τον άνθρωπο με σκαλοπάτια πνευματικά σε ουράνιο ύψος. Γι' αυτό το λόγο και το σύγγραμμα ονομάστηκε Κλίμαξ των αρετών. Απεβίωσε το 603.
Ή μνήμη του εορτάζεται κανονικά την 30η Μαρτίου, αλλά επαναλαμβάνεται ή εορτή σήμερα, διότι ή Εκκλησία μ' αυτό τον τρόπο μας προβάλλει προς μίμηση ένα άνθρωπο σαν και εμάς, πού με την άσκηση έφθασε σε έκατονταπλασίονα καρποφορία και αγιότητα.
Κυρίως όμως προβάλλεται ο Άγιος Ιωάννης διότι μετά τις τρεις βασικές Κυριακές της Μεγ. Τεσσαρακοστής, οι όποιες μας δίδουν τα συγκεκριμένα δογματικά στοιχεία της πίστεως, με τα οποία εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις ορθής Λατρείας του Θεού και μετά την ενίσχυση πού δεχόμαστε από την παρουσία του Τιμίου Σταυρού, την τέταρτη αύτη Κυριακή παρουσιάζεται ή άλλη πλευρά του θέματος ή μεθοδολογική ενημέρωση με το βιβλίο της «Κλίμακος» και ή θεολογική κατοχύρωση της εσωτερικής αναγεννήσεως, πού επιτυγχάνεται με την ασκητική και κατανυκτική ζωή του πιστού, πού περιγράφεται στο βιβλίο αυτό του Αγίου Ιωάννου. Γι' αυτό διαβάζεται στις Μονές την περίοδο αυτή ή «Κλίμακα».
Από αύριο Δευτέρα αρχίζει ή πέμπτη εβδομάδα των Νηστειών, ή όποια αποτελεί το λειτουργικό αποκορύφωμα της Τεσσαρακοστής. Δηλαδή αύτη ή εβδομάδα βαστάζει το βάρος του τέλους και όχι ή έκτη, διότι ακολουθεί ή Μεγ. Εβδομάδα με τις πυκνές, πρωί - βράδυ και μακρές Ακολουθίες της.
Με «διάκριση» δηλ. οι Άγιοι Πατέρες πρόσθεσαν σ' αυτή την εβδομάδα δύο νέες ακολουθίες: την Πέμπτη το Μέγα Κανόνα και το Σάββατο τον Ακάθιστο Ύμνο, ώστε στο μεσοδιάστημα της έκτης εβδομάδας να υπάρξει μια σχετική μικρή λειτουργική ανάπαυλα και ανάπαυση των πιστών, για να εισέλθουν «ξεκούραστοι» στη Μεγ. Εβδομάδα.

ΠΕΜΠΤΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΑΝΟΝΟΣ

Την Τετάρτη απόγευμα, μεταξύ Δ' και Ε' Κυριακής των Νηστειών, ψάλλεται ή ακολουθία του «Μεγάλου Κανόνος», στο μέσο του Μικρού Αποδείπνου. Κανονικά είναι ο Όρθρος της επομένης και μπορεί να τελείται αγρυπνία με Θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων.
Κανόνες είναι μεγάλοι ύμνοι, οι οποίοι αποτελούνται από μικρότερες ενότητες πού λέγονται Ωδές (από το ρήμα άδω). Κάθε ωδή αποτελείται από τον Ειρμό (την πρώτη δηλ. στροφή) και τα υπόλοιπα 3-4 συνήθως Τροπάρια (τρέπονται, δηλ. ψάλλονται όπως το πρώτο, ό ειρμός). Κανόνες υπάρχουν με διάφορο αριθμό ωδών. Υπάρχουν Κανόνες με δύο ωδές, με τρεις (τριώδιο), με τέσσερις, πέντε μέχρι εννέα ωδές (εννέα είναι και οι Βιβλικές Ωδές).
Ό Κανών αυτός λέγεται Μέγας, λόγω του πλήθους των τροπαρίων πού περιέχουν οι εννέα ωδές του. Σ' αυτά περιλαμβάνονται σήμερα και τα τροπάρια πού πρόσθεσαν μεταγενέστεροι Υμνογράφοι: για την Όσία Μαρία και για τον ίδιο, τον Άγιο Ανδρέα. Έτσι στο σύνολο του ο Μέγας Κανών έχει 11 Ειρμούς, (ή β' και γ' Ωδή έχουν από 2 Ειρμούς) και 250 Τροπάρια! (ή β' Ωδή έχει 41 Τροπάρια!).
Συγγραφέας του Μ. Κανόνα είναι ο Άγιος Ανδρέας, ο Ίεροσολυμίτης. Ήταν Μοναχός της Ί. Μονής του Αγίου Σάββα. Έχρημάτισε γραμματέας του Πατριάρχου Ιεροσολύμων, συμμετείχε στην ΣΤ' Οικουμενική Σύνοδο το 680 και μετά, αφού εξελίχθηκε στα διάφορα εκκλησιαστικά υπουργήματα, εκλέχθηκε Αρχιεπίσκοπος Κρήτης.
Συνέγραψε πολλούς κανόνες και διάφορα συγγράμματα. Το σπουδαιότερο υμνογραφικό του έργο είναι ο Μέγας Κανών πού θεωρείται το «Κύκνειο» του άσμα. Απέθανε γύρω στο 740, στη Λέσβο, οπού βρέθηκε, είτε επιστρέφοντας στην Κρήτη από την Κων/πολη, είτε εξόριστος, ως υποστηρικτής των Αγίων Εικόνων.

Περιεχόμενο του Μ. Κανόνα
Ανατρέχει σ' όλα τα πρόσωπα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης προβάλλοντας τις πράξεις - καλές ή κακές -των δικαίων προς μίμηση και των αδίκων προς αποφυγή.
Ή κεντρική ιδέα του Κανόνα είναι ή Μετάνοια. Αυτή θεωρεί ο Ποιητής θύρα του Παραδείσου. Έφ' όσον δεν έχουμε καρπούς μετανοίας, ας προσφέρουμε στον Θεό τη συντετριμμένη καρδία μας και ας αναγνωρίσουμε την πνευματική μας πτώχεια.
Ολόκληρο το πένθιμο και κατανυκτικό περιεχόμενο του αριστουργήματος αυτού συνοψίζεται στο Τροπάριο:
«Ψυχή μου, ψυχή μου, ανάστα, τί καθεύδεις; το τέλος εγγίζει και μέλλεις θορυβείσθαι (πρόκειται να θορυβηθείς) ανάνηψον ούν, ίνα φείσηταί σου (σύνελθε λοιπόν για να σε λυπηθεί) Χριστός ό Θεός, ό πανταχού παρών και τα πάντα πληρών». Ό Μ. Κανόνας ψάλλεται τμηματικά τις τέσσερις πρώτες ήμερες της «Καθαράς Εβδομάδος», (ΔΕΥΤΕΡΑ έως ΠΕΜΠΤΗ), μαζί με το Μέγα Απόδειπνο.

ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ

Τη Μεγ. Σαρακοστή, στις 4 πρώτες εβδομάδες, κάθε Παρασκευή βράδυ, στο μέσο του Μικρού Αποδείπνου, άν-τηχούν οι θαυμάσιοι και προσφιλέστατοι στο λαό μας Χαιρετισμοί της Παναγίας («Άγγελος πρωτοστάτης...» -«Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε»).
Ψάλλονται τμηματικά, κάθε φορά και μια «Στάση» από τον Ακάθιστο Ύμνο, μαζί με τον εξαίρετο «Κανόνα» του (τα Τροπάρια των Χαιρετισμών), πού περιέχει οκτώ ωδές και αρχίζει με το Τροπάριο: «Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθήσεται πνεύματος...».
Ολόκληρος ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται στον Όρθρο του Σαββάτου της Ε' Κυριακής των Νηστειών, αλλά για ευκολία των πιστών τον ψάλλουμε αποβραδίς (την 5η Παρασκευή της Τεσσαρακοστής).
Οι Χαιρετισμοί συνδέθηκαν με τη Μεγ. Τεσσαρακοστή
λόγω της μεγάλης Θεομητορικής εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Είναι ή μόνη μεγάλη εορτή ή οποία δεν έχει μεθέορτα, εξ αιτίας του χαρακτήρα της Σαρακοστής. Αύτη την έλλειψη έρχεται να καλύψει ή ψαλμωδία του Ακάθιστου Ύμνου.
Το υμνολογικό αυτό κείμενο χρησιμοποιείται στην Εκκλησία μας περισσότερο από κάθε άλλο. Έκτος από τα Μοναστήρια και τους Ναούς στους οποίους γίνεται Απόδειπνο, πολλοί λαϊκοί συνηθίζουν να διαβάζουν τους Χαιρετισμούς της Παναγίας κάθε βράδυ μαζί με το Μικρό Απόδειπνο.
Ό Ακάθιστος Ύμνος είναι «Κοντάκιο». Είναι δηλ. ύμνος ανάλογος προς τους «Κανόνες». Ή ονομασία του οφείλεται μάλλον στο κοντό ξύλο στο οποίο ή μεμβράνη με τον ύμνο ήταν τυλιγμένη. Το πρώτο τροπάριο του Ύμνου λέγεται «Προοίμιον»: «Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει...» το όποιο αργότερα αντικαταστάθηκε με το πασίγνωστο: «Τη Ύπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια...». Ακολουθούν οι 24 «Οίκοι» από το Α μέχρι το Ω. Κάθε έξι γράμματα (κάθε έξι «Οίκους») έχουμε μία «Στάση». Ή τελευταία λέξη κάθε «Οίκου» πού επαναλαμβάνει ό λαός, σαν σύντομη ικεσία, λέγεται «Έφύμνιον» και υπάρχουν δύο: Το «Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε» καί το «Αλληλούια». Το πρώτο «Έφύμνιον» για τους περιττούς «Οίκους» πού περιλαμβάνουν 156 Χαίρε (12 Χαίρε x 12 και 12 των «Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε») και το δεύτερο, για τους αρτίους.
Θέμα του Ακάθιστου Ύμνου
Στο πρώτο μέρος (Α-Μ, στις δύο πρώτες «Στάσεις»), υμνείται ή ενανθρώπιση του Κυρίου. Αρχίζει με τον Ευαγγελισμό της Παρθένου («Άγγελος πρωτοστάτης, ουρανόθεν επέμφθη, ειπείν τη Θεοτόκω τω Χαίρε...»), συνεχίζει με τη σύλληψη του Χριστού από την Παναγία, την επίσκεψη της στην Ελισάβετ, τους λογισμούς του Ιωσήφ, την προσκύνηση των Ποιμένων και των Μάγων, τη φυγή στην Αίγυπτο και την Υπαπαντή του Κυρίου.

Στο δεύτερο μέρος (Ν-Ω) υμνείται ή δυνατότητα θεώσεως του ανθρώπου χάρη στη σάρκωση του Κυρίου και ή θεομητορική αξία της Παναγίας. Και όλα τ' ανωτέρω με θαυμάσιες ποιητικές αποστροφές και εγκώμια πού περιλαμβάνουν επιτυχέστατες αντιθέσεις και ωραιότατες θεολογικές εικόνες.
Ό «Ακάθιστος Ύμνος», σύμφωνα με την παράδοση, ονομάστηκε έτσι για τον έξης λόγο: Το έτος 626 ή Κων/πολη πολιορκήθηκε συγχρόνως από τους Άβάρους (ξηρά) και τους Πέρσες (ξηρά και θάλασσα) για μήνες. Ό Αυτοκράτορας Ηράκλειος απουσίαζε στην Ασία. Ό κίνδυνος πτώσεως της Πόλεως ήταν πολύ μεγάλος. Στην άμυνα πρωτοστάτησε ο Πατριάρχης Σέργιος. Έτσι οι λίγοι μαχητές μαζί με τον Κλήρο και το λαό ζητώντας τη βοήθεια του Θεού (με προσευχές και Παρακλήσεις) και στηρίζοντας τις ελπίδες τους στην Προστάτριά τους, την «Υπέρμαχο Στρατηγό», την Ύπεραγία Θεοτόκο, αντιστέκονταν απεγνωσμένα. Και, ω του θαύματος, ένας φοβερός ανεμοστρόβιλος κατέστρεψε τα πλοία των Περσών, με αποτέλεσμα να λυθεί ή πολιορκία. Ή Βασιλεύουσα εσώθη! (ήταν 8 Αυγούστου).
Τότε «ορθοστάδην όλος ο λαός» έψαλλε τον Ύμνο αυτό, ο όποιος από τότε ονομάστηκε Ακάθιστος. Τα νικητήρια αποδόθηκαν στην Προστάτριά της Κων/πόλεως, την Ύπεραγία Θεοτόκο, πού πάντα σκέπει και προστατεύει το Έθνος μας.

ΠΕΜΠΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Την Κυριακή αυτή τιμάται ή Όσία Μαρία ή Αιγύπτια, πού παρ' ότι εορτάζεται την 1η Απριλίου, προβάλλεται σήμερα προς διέγερση των ράθυμων και αμαρτωλών σε μετάνοια.
Από 12 χρονών ή Μαρία άρχισε να ζει άσωτα. Όταν στα 29 της χρόνια πήγε στους Αγίους Τόπους για προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού, δεν κατάφερε να εισέλθει στο Ναό, όπως όλοι οι άλλοι, επειδή αισθανόταν μία αόρατη δύναμη να την εμποδίζει. Τότε συναισθάνθηκε την άμαρτωλότητά της και υποσχέθηκε ν' αλλάξει ζωή. Έτσι με τη βοήθεια της Παναγίας προσκύνησε τον Τίμιο Σταυρό και άνεχώρησε για την έρημο, πέραν του Ιορδάνου, οπού έζησε αλλά 47 (!) χρόνια. Τα πρώτα 17 με πολλούς πειρασμούς και δυσκολίες, ενώ τα λοιπά 30 σαν επίγειος άγγελος! Από τα λίγα πού μάθαμε από τον Άγιο Ζωσιμά πού την ανακάλυψε το 46ο έτος διαμονής της στην έρημο και την επόμενη χρονιά την κοινώνησε, γνωρίζουμε ότι σ' όλα αυτά τα χρόνια δε συνάντησε άνθρωπο και ζούσε με τα θηρία. Αν και αγράμματη τελείως, γνώριζε άπ' έξω την Άγία Γραφή, ίκανώθηκε να γράφει, να περπατά επάνω στα ύδατα, να μετακινείται αστραπιαία σαν πνεύμα και προικίσθηκε με το διορατικό χάρισμα. Ένα χρόνο μετά τη Θ. Μετάληψη της, ό Άγιος Ζωσιμάς την βρήκε πλησίον της σπηλιάς της νεκρή και δίπλα της γραμμένα: «Αββα Ζωσιμά, θάψον ώδε το σώμα της αθλίας Μαρίας. Απέθαναν την αυτήν ημέραν, καθ' ην εκοινώνησα των Άχραντων Μυστηρίων. Εύχου υπέρ εμού». Αυτά έγιναν το 378, ή κατ' άλλους το 437.
Ή Όσία Μαρία, μαζί με την Όσία Πελαγία, τον Όσιο Μωϋσή τον Αιθίοπα, τον Ιερό Αυγουστίνο και άλλους, είναι ζωντανά παραδείγματα της δυνάμεως της μετανοίας. Ας μην απελπιζόμαστε λοιπόν. Μπορούμε να γίνουμε, με τη δύναμη της χάρης του Θεού κατάλευκοι ως Άγγελοι, αρκεί να μετανοήσουμε, όπως ή Όσία Μαρία.

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

Ή ανάσταση του Λαζάρου είναι το μεγαλύτερο θαύμα πού έκανε ο Χριστός πριν από την Ανάσταση Του.
Γνωρίζοντας τις εξελίξεις ο Χριστός καθυστέρησε τη μετάβαση Του στη Βηθανία και όταν έφθασε, οι αδελφές του Λαζάρου Μάρθα και Μαρία, Τον οδήγησαν στον τάφο. Εκεί έδάκρυσε και «διέταξε» τους παριστάμενους να αφαιρέσουν το λίθο πού κάλυπτε τον τάφο. Μετά εκραύγασε με φωνή μεγάλη: «Λάζαρε, δεύρο έξω». Και ο νεκρός πού τέσσερις ημέρες ήταν στον τάφο και εμύριζε, άρχισε να περπατά! Το θαύμα έγινε, αφού προηγήθηκε ή ενέργεια του ανθρώπου (ή αφαίρεση του λίθου, ή οποία μπορούσε να γίνει άνετα από τον Χριστό, ενώ πλησίαζε τον τάφο). Όμως, έτσι θέλησε και έτσι πάντοτε θέλει ο Θεός. Οι άνθρωποι να κάνουμε τα ανθρώπινα (ο,τι πρέπει και φυσικά, πάντοτε εντός των δυνατοτήτων μας) οπότε ο Θεός, κάνει τα θεϊκά. Ούτε εμείς μπορούμε να κάνουμε τα θεϊκά (τα υπεράνω των δυνάμεων μας) - ματαιοπονούμε, ούτε ο Θεός κάνει τα ανθρώπινα, αυτά πού εμείς πρέπει να κάνουμε φανερώνοντας την προαίρεση μας.
Ό Λάζαρος για το φθόνο των αρχόντων φυγαδεύτηκε στην Κύπρο όπου έζησε ως Επίσκοπος αλλά 30 χρόνια. Όταν το 63 μ.Χ. απέθανε για δεύτερη φορά, στον τάφο του πού βρίσκεται στον ομώνυμο Ναό της Λάρνακας ανέγραψαν: «Λάζαρος ο τετραήμερος καί φίλος του Χριστού».
Το Σάββατο αυτό είναι το μοναδικό αναστάσιμο! Ή ακολουθία περιλαμβάνει αναστάσιμα ευλογητάρια, το «Άνάστασιν Χριστού θεασάμενοι», πρίν από τον Ν' Ψαλμό και στην απόλυση, το «Ό Άναστάς έκ νεκρών, Χριστός...». Επίσης δεν ψάλλονται ούτε Μαρτυρικά ούτε Θεοτόκια. Μνημόσυνα δεν τελούνται από σήμερα (Σάββατο του Λαζάρου) μέχρι Κυριακής του Θωμά.

ΕΚΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Μετά την ανάσταση του Λαζάρου, ό Χριστός απομακρύνθηκε πάλι στον Ιορδάνη ποταμό, για να μην τον συλλάβουν οι Αρχιερείς πού σχεδίαζαν το θάνατο του.
Έξι ήμερες πριν από το Εβραϊκό Πάσχα, επέστρεψε στη Βηθανία, όπου στο γεύμα πού προσέφερε ή οικογένεια του Λαζάρου, ή αδελφή του Μαρία άλειψε τα πόδια του Ίησού με μύρο και την επομένη (Κυριακή των Βαΐων) εισήλθε στα Ιεροσόλυμα καθήμενος «επί πώλου όνου».
Τότε ο λαός έστρωνε στη γη βάϊα (όπως κάνουν στους θριαμβευτές), επειδή Τον θεωρούσαν επίγειο βασιλέα (πού θα τους ελευθέρωνε από το Ρωμαϊκό ζυγό) και Τον υποδέχθηκαν με την κραυγή: «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, ο Βασιλεύς του Ισραήλ».
Από την υποδοχή αύτη σείστηκε και χάρηκε ή Σιών, ενώ σήμερα χαίρεται και εορτάζει ή νέα Σιών, ό νέος Ισραήλ δηλαδή όλοι εμείς, γιατί έρχεται ο Κύριος νικητής του θανάτου προδηλώνοντας τη δική Του και τη δική μας ανάσταση.
Στους Ί. Ναούς μοιράζονται στο λαό βάϊα, δάφνες η κλαδιά ελαίων.
Τα βάϊα, δηλ. τα απαλά κλαδιά των φοινίκων, εσήμαιναν τη νίκη του Χριστού κατά του διαβόλου και του θανάτου. Το «Ωσαννά» ερμηνεύεται «σώσε με, παρακαλώ» και το πωλάριον της όνου, ζώο αδάμαστο και ακάθαρτο, κατά το Μωσαϊκό Νόμο, με το κάθισμα του Χριστού σ' αυτό, εσήμαινε την πρώην ακαθαρσία και αγριότητα των εθνών και την υποταγή τους μετά από αυτά στον Ευαγγελικό Νόμο.

ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Όνομάζεται Μεγάλη, όχι διότι έχει περισσότερες ήμερες ή ώρες, αλλά διότι μεγάλα είναι τα γεγονότα πού εορτάζουμε και διότι απερίγραπτες υπήρξαν οι ωφέλειες τις όποιες έλάβαμε αυτή την εβδομάδα: σταμάτησε ο πόλεμος του ανθρώπου προς τον Θεό, καταργήθηκε ο θάνατος και ή εξουσία του Διαβόλου, εξαφανίστηκε ή κατάρα και έγινε ή συμφιλίωση του Θεού με τους ανθρώπους.
Όλα τα ανωτέρω εξυμνούνται με θαυμάσιους ύμνους, «οι όποιοι ομοιάζουν ωσάν να μεταβαίνουμε από άσματα σε άσματα ασμάτων, από τα ιερά στα άγια των αγίων και από τον πρώτο ουρανό, όχι στο δεύτερο, αλλά στον τρίτο και υψηλότατο ουρανό, σ' αυτά τα Λόγια του Θεού».
Οι ακολουθίες της Μεγ. Εβδομάδας είναι πρωινές, δηλ. είναι ο Όρθρος κάθε ημέρας. Για να μπορεί όμως ο λαός να τις παρακολουθήσει, «κατ' οίκονομίαν» ψάλλονται το απόγευμα της προηγουμένης. Δηλ. το απόγευμα της Κυριακής των Βαΐων ψάλλεται ό Όρθρος της Μ. Δευτέρας, απόγευμα της Μ. Δευτέρας, ψάλλεται ό Όρθρος της Μ. Τρίτης κ.ο.κ. (το πρωί ψάλλονται οι Ώρες και ο Εσπερινός της επομένης).

ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
(Κυριακή Βαΐων Εσπέρα)

Την ήμερα αυτή επιτελούμε ανάμνηση δύο γεγονότων. Πρώτον, του ενάρετου Ιωσήφ (υιού του Ιακώβ και δισέγγονου του Αβραάμ), ο οποίος είναι τύπος του Χριστού. Και οι δύο φθονήθηκαν, πωλήθηκαν, καταβιβάστηκαν σε λάκκο - τάφο, βασανίστηκαν, δοξάσθηκαν (ως πρωθυπουργός του Φαραώ - ως Άναστάς Κύριος) και έθρεψαν το λαό (με το φυλαγμένο σιτάρι - με τον Άρτο της ζωής, το Πανάγιο Σώμα Του). Δεύτερον, της ακάρπου συκής, την οποία καταράστηκε ό Κύριος, για να δείξει το τέλος της άκαρπης εβραϊκής Συναγωγής, αλλά και τη μοίρα όλων αυτών πού δεν παρουσιάζουν πνευματικούς καρπούς.
Ή υμνολογία της ημέρας μας προτρέπει σε αγώνες για απόκτηση αρετών.
Επειδή το πρώτο τροπάριο πού ψάλλεται την ήμερα αύτη και επαναλαμβάνεται τις δυο επόμενες ημέρες είναι το κατανυκτικότατο: «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός...», εμπνευσμένο από την παραβολή των δέκα Παρθένων, γι' αυτό οι Ακολουθίες της Μεγ. Δευτέρας, Τρίτης και Τετάρτης λέγονται «Ακολουθίες του Νυμφίου». Πρόκειται για το γνωστό τροπάριο πού καθημερινά το αναγιγνώσκουμε στην πρωινή μας προσευχή, το Μεσονυκτικό.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ
(Μεγάλη Δευτέρα Εσπέρας)

Τη Μεγ. Τρίτη επιτελούμε ανάμνηση: Πρώτον, της παραβολής των δέκα Παρθένων, καλούμενοι και εμείς να υποδεχθούμε τον Χριστό με λαμπάδες αρετών (ιδιαιτέρως της ελεημοσύνης) και δεύτερον, της παραβολής των Ταλάντων καλούμενοι και εμείς ν' αυξήσουμε τα χαρίσματα μας.
Τ' ανωτέρω μας τα θυμίζει ή Εκκλησία μας με τους ύμνους της ημέρας, διότι ο Χριστός θα έλθει αιφνίδια είτε, ειδικά, τη στιγμή του θανάτου μας, είτε, γενικά, στη Δευτέρα Παρουσία Του. Και θα μας ζητήσει να Του παρουσίασουμε την πρόοδο μας, έστω και μικρή (στην παραβολή των Ταλάντων κατεδίκασε τον τρίτο δούλο, διότι δεν παρουσίασε αύξηση του ενός ταλάντου του - παρ' ότι, σύμφωνα με τους Πατέρες, αυτός κατά τα άλλα ήταν τη ρητής του Νόμου).
Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε τις πέντε μωρές παρθένες, οι οποίες έχασαν τον Παράδεισο παρά τη «θρησκευτικότητα» τους... Αυτό σημαίνει ότι ή απλή εκτέλεση των καθηκόντων μας χωρίς βαθύτερη βίωση της πίστεως μας ή ή «ενεργοποίηση» της θρησκευτικότητας μας ορισμένες μόνο ώρες του 24ώρου, ενδεχομένως να μην θεωρηθούν αρκετά, για να προσελκύουν το έλεος του Κυρίου και τη χάρη Του.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
(Μεγάλη Τρίτη Εσπέρας)

Την ημέρα αυτή επιτελούμε ανάμνηση τριών γεγονότων:
α. Της άλείψεως του Κυρίου από γυναίκα πόρνη με μύρο τριακοσίων δηναρίων (τότε το μεροκάματο ήταν ένα δηνάριο).
β. Της συγκλήσεως του Συνεδρίου των Ιουδαίων για καταδίκη του Χριστού και
γ. Της αναχωρήσεως του Ιούδα προς τους Αρχιερείς με τους οποίους συμφώνησε την προδοσία, (γι' αυτήν καθιερώθηκε από τους Αποστολικούς χρόνους ή νηστεία της Τετάρτης).
Στο τέλος της ακολουθίας ψάλλεται και το περίφημο «Τροπάριο της Κασσιανής», της ευσεβούς και λογίας αυτής υμνογράφου του Βυζαντίου, την οποία οι ευφάνταστοι μυθιστοριογράφοι παρουσίασαν ως πόρνη.
Πόρνη δεν ήταν ή Κασσιανή, ή ποιήτρια, αλλά ή ήρωΐδα του ποιήματος της, ή γυναίκα δηλ. πού άλειψε με μύρα τον Κύριο.
Το απόγευμα της Μεγ. Τετάρτης (πριν από την ακολουθία του Νυμφίου) τελείται στους Ί. Ναούς και το Ιερό Ευχέλαιο.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
(Μεγ. Τετάρτη Εσπέρας)

Τη Μεγ. Πέμπτη επιτελούμε ανάμνηση:
α. Της νίψεως των ποδών των Αποστόλων από τον Κύριο.
β. Του Μυστικού Δείπνου.
γ. Της θαυμαστής προσευχής του Κυρίου προς τον Πατέρα Του, και
δ. Της προδοσίας του Κυρίου από το μαθητή Του Ιούδα.
Το βράδυ αυτό τελείται ο Μυστικός Δείπνος, από τον όποιο φεύγει ο Ιούδας για την προδοσία, και ο Χριστός νίπτει τα πόδια των Μαθητών Του. Ακολούθως μεταβαίνουν στην κοιλάδα των Κέδρων, όπου, μετά την Αρχιερατική Προσευχή, καταφθάνει ο Ιούδας με τη συνοδεία του και με φίλημα Τον προδίδει. Κατόπιν ο Ιησούς φέρεται στους Αρχιερείς Άννα και Καϊάφα, οι Μαθητές σκορπίζονται, πλην του Ιωάννου και Πέτρου, ο όποιος όμως Τον αρνείται τρίς. Στο Συνέδριο καταδικάζεται επειδή ομολογεί ότι είναι ο Χριστός και στη συνέχεια εμπαίζεται ποικιλοτρόπως.
Τη Μεγ. Πέμπτη τελείται ή Θεία Λειτουργία σ' ανάμνηση της πρώτης Λειτουργίας, ή όποια παραδόθηκε το εσπέρας της ημέρας αυτής από τον Κύριο στο Υπερώο της Ιερουσαλήμ. Τελείται λοιπόν ή Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, διότι αυτή συνάπτεται σε Εσπερινό και γίνεται το πρωί της Μ. Πέμπτης αντί το εσπέρας, επειδή το απόγευμα θα γίνει ο Όρθρος της Μ. Παρασκευής.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
(Μεγάλη Πέμπτη Εσπέρας)

Την ήμερα αυτή επιτελούμε ανάμνηση των Παθών του Κυρίου, δηλ. των εμπτυσμών, των ραπισμάτων, των ύβρεων κ.λπ. και κυρίως της σταυρώσεως και του φρικτού θανάτου Του. Επίσης την ομολογία του Ληστού πού έκανε στο σταυρό, ότι ό Κύριος είναι Βασιλεύς ουράνιος και την παράκλησή του να τον θυμηθεί στη Βασιλεία Του.
Είναι ή ήμερα της άκρας ταπεινώσεως και της υπέρτατης θυσίας, διότι δέσμιος ο Χριστός ανακρίνεται ως κακούργος όλη τη νύκτα μεταξύ Πέμπτης και Παρασκευής, καταδικάζεται ο Αθώος και κατά την έκτη ώρα (δηλ. κατά τη 12η μεσημβρινή), ανάμεσα σε δύο ληστές σταυρώνεται. Την ενάτη ώρα (3 το μεσημέρι), αφού εφώναξε το «Τετέλεσται», εκπνέει «ο Αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου». Ακολουθεί ή άποκαθήλωση καί ή ταφή πρίν τη δύση του ηλίου «εν καινώ μνημείω».
Σήμερα διαβάζονται οί δώδεκα σχετικές με το Πάθος του Κυρίου περικοπές, από τις περιγραφές των τεσσάρων Ευαγγελιστών (τα λεγόμενα δώδεκα Ευαγγέλια). Μεταξύ πέμπτου και έκτου Ευαγγελίου, λιτανεύεται εντός του Ναού ό Εσταυρωμένος και τοποθετείται στο μέσο για προσκύνηση.
Το πρωί της Παρασκευής διαβάζονται οι «Μεγάλες Ώρες» Α', Γ', ΣΤ' και Θ' (λέγονται μεγάλες λόγω διαρκείας και διότι αναφέρονται σε μεγάλα γεγονότα). Αμέσως μετά τις Ώρες ακολουθεί ό Μεγάλος Εσπερινός στον οποίο διαβάζεται Ευαγγέλιο, κατά τη διάρκεια του οποίου γίνεται ή Άποκαθήλωση του Εσταυρωμένου. Μετά από λίγο τοποθετείται επάνω στο ιερό Κουβούκλιο, (αυτό πού μοιάζει με κενοτάφιο), ένα ύφασμα, πάνω στο οποίο είναι ζωγραφισμένος ή κεντημένος ο Κύριος ως νεκρός αυτό το ύφασμα λέγεται «Επιτάφιος».
Όλα αυτά, αναγνώσματα, ψαλμωδίες και λοιπά τελούμενα, δεν αποτελούν μία ανάμνηση ή ένα θέατρο. Όχι. Είναι κάτι πολύ περισσότερο: Είναι μία πραγματική παρουσία όλων αυτών των γεγονότων μία μεταφορά του παρελθόντος στο παρόν και αντιστρόφως, του παρόντος στο παρελθόν. Είναι ένα Μυστήριο αναβιώνει τα γεγονότα για τον καθένα μας, ώστε να τα ζήσουμε προσωπικά...
Οι Ιερείς σήμερα δε λειτουργούν τη Θυσία, τη Θεία Λειτουργία, διότι έχει τελεστεί από τον Μέγα Αρχιερέα επάνω στο Σταυρό με τη Σταύρωσή Του. Και ή Εκκλησία αναβιώνει τη θυσία του Κυρίου και είναι σαν να ζει όλη την ήμερα της Μεγ. Παρασκευής τη Λειτουργία αυτή.

ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ
(Μεγάλη Παρασκευή Εσπέρας)

Το Μ. Σάββατο επιτελούμε ανάμνηση της ταφής του Σώματος του Χριστού, από το οποίο δε χωρίστηκε ή Θεότητα Του και της καθόδου της Ψυχής Του στον Άδη, ενωμένη και αύτη με την παντοδύναμη Θεότητα Του. Εκεί ένίκησε τον Άδη και ελευθέρωσε τις κρατημένες σ' αυτόν ψυχές (όσες, φυσικά, έπίστευσαν).
Σήμερα, Σάββατο, ό Κύριος αναπαύεται, όπως ο Θεός αναπαύθηκε μετά τη Δημιουργία των έξι ήμερων, «τη ήμερα τη εβδόμη». Το Σάββατο αυτό του Νόμου και της Δημιουργίας προετύπωνε το Σάββατο του Κυρίου: Την ανάπαυση Του στον τάφο. «Ύπνοί ή Ζωή», (γι' αυτό κάθε Σάββατο θυμούμεθα τους κεκοιμημένους και τελούμε Μνημόσυνα).
Την τρίτη ήμερα ενώθηκε πάλι ή Ψυχή με το Σώμα και ανέστη ο Κύριος έκ νεκρών50.
Κατ' αυτό τον τρόπο, ή Ψυχή του Κυρίου νίκησε τον Άδη και το Σώμα νίκησε το θάνατο, επειδή ήταν ενωμένα με τη Θεότητα Του.
Στην Ακολουθία της βραδιάς ψάλλονται σε τρεις στάσεις και τα λεγόμενα «Εγκώμια» - μικρά και πολύ αγαπητά τροπάρια αγνώστου ποιητή. Πιθανόν να είναι συνθέσεις, του ιε' αιώνα. Μετά τη Δοξολογία γίνεται έξοδος και περιφορά του «Επιταφίου» με το ιερό Κουβούκλιο.
Το Μ. Σάββατο πρωί γίνεται ό Εσπερινός του απογεύματος, δηλ. του Πάσχα, μαζί με τη Θ. Λειτουργία του Μ. Βασιλείου. Έχει αναστάσιμο χαρακτήρα και ο λαός την ονομάζει «πρώτη Ανάσταση». Είναι πάρα πολύ ωραία ακολουθία, λόγω της κοσμοσωτηρίου εορτής του ΠΑΣΧΑ, με
50. Ή τριήμερη ταφή του Κυρίου εξηγείται ως έξης: Πρώτη ήμερα, ή Παρασκευή από 3 μ.μ. μέχρι τη δύση του ηλίου. Δεύτερη ήμερα, το Σάββατο, ολόκληρο 24ωρο. Τρίτη ήμερα, από τη δύση του ηλίου του Σαββάτου μέχρι περίπου τα μεσάνυκτα της Κυριακής.
ωραιότατα τροπάρια. Να ένα στιχηρό ίδιόμελο του Εσπερινού:

«Σήμερον ό αδης στενών βοά
Συνέφερέ μοι
ει τον έκ Μαρίας γεννηθέντα
μη ύπεδεξάμην
έλθών γαρ έπ' έμέ,
το κράτος μου έλυσε
πύλας χαλκάς συνέτριψε
ψυχάς ας κατείχον το πρίν,
Θεός ων άνέστησε
Δόξα, Κύριε, τω Σταυρω σου
καί τη αναστάσει σου». Καί ό προεόρτιος παιάνας χαράς:
«Ανάστα ό Θεός
κρίνον την γήν
ότι συ κατακληρονομήσεις
εν πασι τοις εθνεσι».

Εδώ τελειώνει ή περίοδος του Τριωδίου.

Από της Αγίας Κυριακής του Πάσχα αρχίζει άλλη περίοδος του εκκλησιαστικού έτους, ή περίοδος του ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΑΡΙΟΥ.